Bút thử điện còn được gọi là bút điện, là dụng cụ thông dụng để kiểm tra nhanh thiết bị có bị rò điện, hoặc phích cắm trong nhà có điện hay không.
Cấu tạo của bút thử điện rất đơn giản và nhỏ gọn. Bên trong gồm một đầu kim loại, một lò xo, bóng neon và một điện trở nối tiếp với bóng đèn neon này.
Để đảm bảo an toàn cho mọi người trong quá trình sử dụng điện, chúng tôi khuyến cáo mỗi gia đình nên cần có 1 chiếc bút thử điện trong nhà.
Bút thử điện sử dụng hiệu ứng điện dung ký sinh trên cơ thể người để có thể hoạt động được. Khi đầu bút được đặt lên vật mang điện, dòng điện sẽ đi qua điện trở, qua bóng đèn và qua dung kháng của cơ thể người để hình thành mạch kín, làm cho bóng đèn sáng lên.
Thông thường, dòng điện này rất nhỏ nên không đủ để gây giật chết người, chỉ đủ để làm sáng bóng đèn bên trong. Vì vậy mọi người không cần lo lắng khi dùng bút để kiểm tra điện rò.
Đặt một đầu bút vào mạch cần đo, ngón tay đặt tiếp xúc với phần đỉnh kim loại phía trên đầu bút. Nếu mạch có điện, bóng đèn neon trên bút sẽ sáng lên.
Khi đặt bút vào 1 trong 2 chấu cắm, nếu đó là dây nóng (dây pha) bút thử điện sẽ phát sáng đèn, nếu đó là dây nguội (dây trung tính, không có điện) thì đèn sẽ không phát sáng.
Nếu đèn ở bút thử điện đều sáng khi tiếp xúc bút thử điện với dây pha hoặc dây trung tính thì nguồn điện ấy có vấn đề, phải kiểm tra nguồn ngay tránh gây nguy hiểm khi sử dụng điện. Vì dây trung tính (dây lạnh, dây trung hòa) là dây không có điện nên bút thử điện sẽ không sáng
Dùng bút thử điện để phân biệt điện xoay chiều với một chiều:
Cách phân biệt điện cực +/- của nguồn một chiều.
Khi bóng đèn neon của bút thử điện thông điện, chỉ có cực đấu với cực âm của nguồn một chiều là phát sáng. Khi thử với nguồn xoay chiều, hai cực của bóng đèn neon thay nhau làm cực +/- nên cả hai cực cùng phát sáng.
Khi nối bút thử điện vào cực + và cực – của mạch điện một chiều thì chỉ có cực nối với cực – của nguồn điện mới phát sáng.
Có rất nhiều nhà sản xuất cũng như các loại bút thử điện khác nhau. Loại thông thường và rẻ tiền nhất là bút thử điện truyền thống.
Hiện nay còn có thêm nhiều loại bút thử điện khác như loại điện tử, cảm ứng, hiện số…với giá thành cao hơn tuy nhiên nguyên lý làm việc tương tự nhau. Cách sử dụng các loại bút thử điện này cũng rất đơn giản!
Lưu ý : Bút sẽ gây giật nếu bóng đèn bên trong hoặc điện trở bị chạm đất.
Thiết bị có cấu tạo bên trong gồm một đầu kim loại, một lò xo, bóng nê-ông và một điện trở nối tiếp với bóng đèn này.
Khi dùng, ta đặt một đầu bút vào mạch cần đo, ngón tay ta đặt tiếp xúc với phần đỉnh kim loại phía trên đầu bút. Nếu mạch có điện, bóng đèn neon trên bút sẽ sáng lên.
Bút thử điện sử dụng hiệu ứng điện dung ký sinh trên cơ thể người (body stray capacitance) để có thể hoạt động được. Khi đầu bút được đặt lên vật mang điện, dòng điện sẽ đi qua điện trở, qua bóng đèn và qua dung kháng của cơ thể người để hình thành mạch kín, làm cho bóng đèn sáng lên. Thông thường, dòng điện này rất nhỏ nên không đủ để gây giật chết người.
Nguyên lý hoạt động của bút thử điện là khi có dòng điện chạy qua 1 cái bóng đèn neon thì đèn sáng! Dòng này chỉ cần rất nhỏ nên thường người ta nối tiếp với 1 điện trở cỡ vài trăm K đến mega Ohm.
Nếu Như cách ly như ta đứng trên ghế nhựa khô thì đèn bút thử sáng rất yếu do dòng điện đi qua quá nhỏ!
Bạn có thể lợi dụng dòng rò rất nhỏ qua người mình để thiết kế các mạch đó. Rất đơn giản thôi. Đơn giản hơn khi bỏ ra khoảng 10-20K VND để mua 1 cái bút thử điện “điện tử” của Tàu. Nó không chính xác nhưng khá nhạy. Thậm chí có thể thử cực “+” điện áp DC của accu.
Bút thử điện điện tử cũng sử dụng như loại thường nhưng cơ chế hiển thị khác nhau mà thôi.
Bút dùng đèn thì kỹ sư phải chạm tay vào chuôi bút, chỗ có miếng kim loại.
Bút hiện số thì phải chạm tay vào chỗ có miếng cao su dẫn điện màu đen đen.
Mỗi loại nằm ở một vị trí khác nhau và cần để ý kĩ trước khi sử dụng.